نگاه ضد غربی آل‌احمد در انقلاب اسلامی تجلی یافت

  بسمه تعالی

شهریور سالروز درگذشت جلال آل‌احمد

خبرگزاری فارس: شاخص ترین رویکرد جلال آل‌احمد در برخی از آثار ماندگار او که با رویکردهای انقلاب اسلامی نیز همخوانی دارد، همانا مفهوم غرب ستیزی است.

اغلب نویسندگان بزرگ در کنار آثار شاخصی که از خود به یادگار می‌گذارند، بخشی از نویسندگان نسل‌های بعد از خود را نیز تحت تاثیر اندیشه، جهان بینی و سبک نوشتاری خود قرار می‌دهند. در این راستا، با مرور زندگی و آثار جلال آل‌احمد، می‌توان ردپای اندیشه و نگاه او در حوزه داستان نویسی معاصر ایران به ویژه در بخش تحولات اجتماعی سال‌های اخیر را به روشنی دید.
البته در آثار آل احمد، نشانه‌های مستقیمی از بزرگ‌ترین رویداد اجتماعی معاصر کشورمان (وقوع انقلاب اسلامی در سال ۵۷) دیده نمی‌شود، اما با مرور آثار شاخص این نویسنده می‌توان به رگه‌های پر رنگی از تمایل به تغییرات اجتماعی را دید. در این میان، شاخص‌ترین رویکرد آل احمد در آثارش که با رویکردهای انقلاب اسلامی نیز همخوانی دارد، همانا غرب‌ستیزی است.

مطالعه کامل آثار آل‌احمد نشان دهنده روحیه انتقادی او نسبت به شرایط نا‌متعادل اجتماعی پیرامونش در آن زمان است. او در سیر و سلوک خود سرانجام به نقطه‌ای می‌رسد که مرکز ثقل آن بازگشت به خویشتن خویش است. آل‌احمد در کتاب «خدمت و خیانت روشنفکران» با صراحت بیشتری به مقوله بازگشت به خویشتن پرداخته و بسیاری از روشنفکران صد ساله اخیر را به باد انتقاد می‌گیرد. او در این کتاب به صراحت، شکست‌های مشروطیت و نهضت ملی نفت را برآوردی از خیانت و عدم آگاهی بخش‌های از پیکره روشنفکری جامعه می‌داند. بنابر این، از منظر آل احمد، علاج جامعه ایران در آن روزگار، بهره گیری از ظرفیت‌های نهفته در پیکره جامعه ایرانی است. نکته‌ای که در هنگام وقوع انقلاب اسلامی در سال ۵۷ به یکی از شعارهای اساسی ملت ایران (نه شرقی نه غربی جمهوری اسلامی) تبدیل شد. البته این رویکرد را در همه آثار او نمی‌توان به یک اندازه یافت، اما جوهره نگاه انتقادی آل‌احمد به جامعه آن روز ایران‌‌ همان مفهوم غرب ستیزی بود که همین ویژگی نوشته‌های این نویسنده روشنفکر ایرانی در دهه ۴۰ را با آثار سایر نویسنده‌های هم دوره‌ای او متمایز می‌کرد. تا جایی که نگاه غرب ستیزی، به یکی از ویژگی‌های اصلی آثار شاخص آل احمد تبدیل و جایگاه این نویسنده را در این حوزه به یکی از صاحب نظران با نفوذ ارتقاء داد.