الگوی کاهش جرایم

 بسمه تعالی

در این عبارات و گزاره ها که حاوی حقایق و دقایقی غیرقابل انکار است، دقت کنید؛
1- فارین پالیسی: «توازن قوا در خاورمیانه بیش از پیش به سود ایران رقم خواهد خورد.»
2- دان مریدور معاون نتانیاهو: «تحولات منطقه نشان می دهد گسترش نفوذ ایران در مقابل هژمونی آمریکا قرار گرفته است.»
3- موسسه بروکینگز: «براندازی در ایران غیرممکن است.»
4- شبکه خبری راشاتودی: «یک بعد قدرت ایرانی ها حتی بیشتر از قدرت هسته ای است، این معما بیگانگان را گیج کرده که همه منتظرند حمله علیه ایران آغاز شود اما مردم ایران خیلی آرام هستند.»
5- واشنگتن تایمز: «انقلاب [امام] خمینی همچنان در حال سرکوب قدرت آمریکاست.»
6- نوام چامسکی: «آمریکا دیگر نمی تواند خواسته های خود را به ایران تحمیل کند.»
7- هافینگتون پست: «قدرت نرم ایران، سدی در برابر آمریکاست.»
8- و... اینها تنها نمونه هایی از حجم انبوه و مطالب بسیار گسترده درباره اقتدار فزاینده جمهوری اسلامی ایران در معادلات منطقه ای و حتی فرامنطقه ای است که در چهار، پنج ماه گذشته بر روی خروجی رسانه های خارجی قرار گرفته است.
اما موضوع یادداشت پیش روی نه به «جنگ نرم» دشمنان اختصاص دارد و نه احتمال «جنگ سخت» را علیه کشورمان مورد واکاوی قرار داده است.
این نوشته تنها درصدد است تا با دریافتن علت العلل موفقیت جمهوری اسلامی چه در پهنه جنگ نرم یا سخت دشمنان، الگویی را استخراج کرده و استفاده از آن را در حوزه های اجتماعی و قضایی توجه داده تا در نهایت به نهادینه شدن یک مکانیسم بومی و موفق و کم هزینه منجر گردد.
حتی دشمنان بیرونی نیز تاکید می ورزند که علت اصلی موفقیت ایران اسلامی در برابر فشارهای همه جانبه در کارزار سخت یا نرم، اتکا به ماهیت ایدئولوژیک انقلاب اسلامی و توان مردمی ملتی مومن و مسلمان بوده است.
امروزه در پی تحولات منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا طی هفت ماه گذشته، موج بیداری اسلامی ملت های منطقه و شعار نه شرقی، نه غربی برگرفته از انقلاب اسلامی ایران است که در قامت یک الگوی کارا و نجات بخش در صحنه اجتماع و سیاست رخ نموده است.
بنابراین در تمامی مصادر حکومتی باید به الگوی بومی و اسلامی نزدیک و نزدیک تر شد و از ظرفیت های راهگشای دینی و اعتقادی بهره برد.
مقدمه بحث کمی طولانی شد؛ اجازه بدهید به مقوله و موضوع اصلی این نوشته بپردازیم. در چند هفته گذشته منتهی به ماه مبارک رمضان با حوادث و ناهنجاری های اجتماعی روبرو بودیم که بازتاب پررنگی در سطح جامعه و عموم مردم داشت. رویدادهایی چون قتل یک ورزشکار با سلاح سرد، مجروح و مضروب شدن یک طلبه جوان ناهی از منکر، حادثه پل مدیریت و چند نمونه از این دست باعث شد تا بار دیگر مباحث پردامنه ای چون «امنیت اجتماعی» و «راه های کاهش جرایم» یا «شیوه های مبارزه با ناهنجاری های اجتماعی» در رسانه ها و حتی محافل عمومی به پیش کشیده شود اما واقعیت این است که این «چه باید کرد؟» در قالبی منسجم و کاربردی ساماندهی نشده است.
این نکته را نیز باید خاطرنشان کرد که بنابر گزارش های منتشر شده از سوی مقامات انتظامی و قضایی هر سال در کشور ما در ماه مبارک رمضان میزان جرایم و تخلفات بطور چشمگیری کاهش پیدا می کند.
این اتفاق مبارک و این عامل موثر که ناشی از فضای معنوی و ایمانی ماه رمضان است باید به عنوان یک الگوی بومی و دینی در سایر ماه ها نیز مورد بهره برداری و استفاده قرار بگیرد.
سال گذشته در ماه مبارک رمضان نگارنده در یادداشتی با عنوان «پدافند غیرعامل قضایی» نوشته بود: «آنچه ضرورت دارد تا تهدیدات قضایی که همانا جرم و جنایت است از جامعه رخت بربندد می توان تحت عنوان پدافند غیرعامل قضایی صورت بندی و شکل دهی کرد؛ با این توضیح که پدافند غیرعامل هر اقدام غیرمسلحانه ای است که موجب کاهش آسیب ها در هنگام جنگ و رویارویی با دشمن می شود و پدافند غیرعامل قضایی هر اقدام غیرقضایی است که موجب کاهش جرم و جنایت می شود.»
از همین روی مهم ترین عاملی که در قالب و شکل «پدافند غیرعامل قضایی» می توان از آن بهره برد تمسک به الگوی رمضان و تعمیق باورهای دینی است. در بسیاری از کشورهای دنیا در مقوله پدافند غیرعامل قضایی که منجر به پیشگیری از جرایم و کاهش جرم و جنایت می شود از سیستم نظارت بیرونی استفاده می شود. یعنی تقویت «نظارت» بر کردار و رفتار شهروندان از طریق قانون و نظارت همگانی که خود یک سیستم کنترلی اجتماعی را به بار می آورد. به عبارت دیگر؛ بیشتر تکیه بر آن است که در موضوعات اجتماعی مردم همدیگر را کنترل کنند و البته نهادها و ارگان های مربوطه نیز در زمینه نظارت بیرونی به وظایف خودشان می پردازند. اما در کشور ما علاوه بر استفاده از سیستم نظارت بیرونی و همگانی، از مکانیسم دیگری به عنوان «نظارت درونی» می توان استفاده کرد. وقتی آمارها و گزارش ها و اتفاق نظرهای مسئولان انتظامی و قضایی و کارشناسان همگی حاکی از آن است که در ماه مبارک رمضان منحنی جرایم و تخلفات رو به نزول میل می کند، این رویداد چیزی جز سیطره معنویت بر جامعه و تاثیر عنصر ایمان و تقوا بر افراد نیست. اینجاست که از ظرفیت شاخصی به نام «رمضان» به عنوان یک سیستم نظارت درونی باید کمال استفاده را برده و تحقق آن را در دیگر ایام و ماه ها مهیا کرد.
حقوقدانان و جرم شناسان در مباحث مربوطه به پیشگیری از وقوع جرم به مباحث مبسوط و دقیقی پرداخته اند؛ از جمله نکات قابل توجه این است که اگر در پیشگیری از جرم بیشتر به پیشگیری کیفری بسنده شود و اجرای مجازات ها را تنها راهکار بدانیم قطعا در مسیر پیشگیری از جرم به نقطه مطلوب نمی رسیم.
آنچه مورد تأکید حقوقدانان و جرم شناسان است، این که «پیشگیری کیفری» باید با «پیشگیری فرهنگی و اجتماعی» همراه باشد چرا که در این نوع از پیشگیری علل وقوع جرم از بین می رود.
از همین رهگذر؛ نکته ای که باید به مطالب فوق علاوه کرد این است که در پیشگیری فرهنگی، عناصری چون «ایمان»، «تقوا»، «مسئولیت پذیری اخلاقی» و در یک کلام «باورهای دینی» نقش ممتاز و برجسته و بسزایی دارد.
بنابراین ماه مبارک رمضان این قابلیت را داراست که در حوزه و حیطه جرایم و ناهنجاری های اجتماعی نه به مثابه یک عامل تسکینی موقتی و کم بازدارنده بلکه با بازدارندگی موثر و قطع ریشه های ناهنجاری ها نقشی بی بدیل را عملیاتی نماید.
اکنون باید مسئولان مرتبط و دست اندرکاران حوزه مسایل امنیت اجتماعی به جای صرف هزینه های کلان به اسم کار فرهنگی که بعضاً از مکانیسم های تقلیدی از پیشگیری از جرم نشأت گرفته بر الگوی رمضانی پیشگیری از جرم همت بگمارند.
بدون تردید بازدارندگی عقاید دینی در شکل نگرفتن ناهنجاری ها و جرایم که تجلی آن به شهادت آمار و گزارش های مسئولان و نهادهای ذی ربط در ماه مبارک رمضان به بار نشسته است یک فرصت و ظرفیت ویژه است تا با برنامه ریزی ها و تدوین یک مانیفست، این الگو در سطح جامعه و در پهنه تمامی ماه های سال اجرایی شود.
کم توجهی در زمینه استفاده از الگوهای دینی و تعمیق باورها و ارزش ها در حوزه های اجتماعی و قضایی، در حالی است که در نقطه مقابل دشمن مقوله تضعیف باورهای دینی را نشانه رفته است.
و بالاخره باید گفت؛ پیرامون پدافند غیرعامل قضایی و بخصوص استفاده و بهره گیری از الگوی ماه رمضان در کاهش جرایم و تخلفات و ناهنجاری ها، مجلس و رسانه ها وظیفه حساس و مهمی بر دوش دارند.
از آنجایی که تمامی اقدامات و فعالیت های جاری در کشور باید به موجب «قانون» باشد و به تعبیری «قانون» نرم افزار کشور برای حرکت رو به پیشرفت و تعالی مادی و معنوی است؛ قوه مقننه نقش بزرگ و تعیین کننده ای دارد تا به الگوهای دینی و از جمله الگوی مورد اشاره، جامه قانون بر تن کند و بستر عینی و اجرایی کار را فراهم نماید.
از سوی دیگر؛ رسانه ها و صاحبان قلم و اندیشه در استفاده بهینه و مؤثر از الگوها و ظرفیت های بومی و دینی در ذیل قالب پدافند غیرعامل قضایی که خروجی آن کاهش جرایم و تخلفات و ناهنجاری ها است می توانند همچون کاتالیزوری باشند که به کار سرعت ببخشند.
حسام الدین برومند