مردم مصر و داربست هایی که فرو ریخت .

بسمه تعالی 

تحولات مصر طی یک هفته گذشته از جمعیت های 10 تا 20 هزارنفره به 8 میلیون نفر گسترش یافته و حتما اگر حکومت مصر مقاومت کند طی یک هفته آینده از مرز چند ده میلیون نفر عبور می کند و در این صورت به معنای دقیق کلمه «انقلابی بزرگ» در حوزه عربی- آفریقایی و در میان «اهل سنت» به وقوع پیوسته است که خود نوعی « قالب شکنی» به حساب می آید چرا که جنبش های مذهبی و سیاسی در مصر و در میان سنی مذهبان عرب همواره بر پایه روش های مسالمت آمیز و پارلمانتاریستی بوده است.
در خصوص تحولات جاری مصر ما شاهد «حساسیت ویژه» آمریکا، اروپا، کشورهای غربگرای عربی و کشورهای بزرگ آسیایی بوده ایم و می توان گفت سران این کشورها و دستگاههای اطلاعاتی و سیاسی آنان کارهای جاری خود را کنار گذاشته و به تجزیه و تحلیل شرایط کنونی مصر و «چه باید کرد» روی آورده اند. این موضوع نشان می دهد که از نظر آنان تحولات مصر می تواند به تغییرات بسیار عمده- در سطحی که انقلاب اسلامی ایران به وجود آورد- منجر شود و چهره بخش وسیعی از جهان را دگرگون نماید. در خصوص تحولات مصر ملاحظاتی وجود دارد که به بعضی از آنها اشاره می کنیم:
1- از نظر مذهبی، مصر به واسطه در اختیار داشتن بزرگترین و قدیمی ترین «حوزه علمیه اهل سنت- دانشگاه الازهر- تاثیر عمیقی بر کشورهای سنی که دارای اکثریتی از پیروان مذاهب مالکی، شافعی و حنفی هستند می گذارد. این مجموعه ای است که حداقل نیمی از مسلمین را پوشش می دهد. بنابراین روی کار آمدن یک نظام مذهبی و یا نظامی که از الازهر در مسیر یکپارچه سازی سیاسی پیروان این سه مذهب حمایت کند، فوق العاده مهم و برای غرب که حامی نظام های سکولاریستی است، تهدیدی جدی محسوب می شود.
2- مصر از نظر جغرافیایی در نقطه حساسی قرار دارد. قرار داشتن در مجاورت دریای مدیترانه، دریای سرخ، شاخ آفریقا و در اختیار داشتن آبراه استراتژیک سوئز، اتصال زمینی با دو قاره آسیا و آفریقا، موقعیت ژئوپلیتیکی حساسی به این کشور بخشیده است. تحولات عمیق در مصر می تواند همه این مراکز حساس که اینک به گونه ای مستقیم و بعضا غیرمستقیم در اختیار آمریکاست را به بلوک مقاومت در منطقه منتقل گرداند.
3- مصر پرجمعیت ترین کشور عربی و آفریقایی به حساب می آید و در مجموع بیشترین جمعیت مسلمان قاره آفریقا را در خود جای داده است علاوه بر آن مصری ها نسبت به سایر کشورهای عربی از وضعیت علمی بهتری برخوردار می باشند. نزدیک به 80درصد مصری ها از توانایی خواندن و نوشتن بهره مند هستند و نزدیک به یک سوم جمعیت 75 میلیون نفری مصر دارای تحصیلات عالیه اند. علاوه بر آن سالانه حدود 2000 طلبه و مجتهد از «جامع الازهر» فارغ التحصیل شده و عمدتا جهت فعالیت به کشورهای آسیای جنوب شرقی، اروپا، آمریکا و آفریقا اعزام می گردند بنابراین تحولات در مصر می تواند عمیق و ماندگار بوده و پیامدهای بین المللی و منطقه ای فراوانی در پی داشته باشد.
4- حضور خودجوش و در عین حال سازمان یابی سریع آن کاملا بی سابقه و برخاسته از جمع بندی قبلی و تجارب بود. نکته جالبتر این بود که مصری ها مسیر تظاهرات از چند ده هزار به چند صد هزار را خیلی سریع طی کردند و با همین سرعت به تظاهرات چند میلیونی رسیدند. با این وجود تظاهرات از جامعیت لازم برخوردار نبود، مثلا بانوان مصر و یا اقشار کارگری و نیز حاشیه نشین ها در این تظاهرات حضور کمرنگی داشتند که صدالبته اگر تظاهرات استمرار پیدا کند آنان در روزهای آینده به صفوف می پیوندند.کما اینکه در تظاهرات 8 میلیونی این اتفاق در سطح نسبتا قابل قبولی رخ نمود.
5- کاملا واضح بود که احزاب سیاسی مصر بخصوص «اخوان المسلمین» که پرسابقه تر و قدیمی ترین جریان سیاسی مصر به حساب می آید، با احتیاط زیادی برخورد کردند تا جایی که درباره رهبری و ماهیت اعتراضات مردمی حرف و حدیث ها و گمانه زنی های زیادی به وجود آمد. دلیل این احتیاط این بود که فضای مصر شدیداً امنیتی است. رژیم حسنی مبارک نزدیک به یک میلیون نفر نیروی اطلاعاتی در اختیار دارد که صرفاً برای کنترل مردم مصر آموزش دیده اند. این نیروها که از پشتیبانی حدود 500 هزار پلیس و 500 هزار نیروی ارتش هم برخوردار بوده و در مجموع یک عدد دو میلیون نفری را تشکیل می دهند، فضای فعالیت سیاسی را کاملاً بسته و اختناق را بر سراسر مصر حاکم کرده اند. در این فضا گروه های مختلف به راه اندازی شبکه ای گسترده که علاوه بر مدیریت در صحنه کارکرد رهبری هم دارد، مبادرت ورزیده اند و از این طریق بر اوضاع مسلط می باشند.
6- احزاب و رهبران مصری از نظر منش و خلق و خو، عمدتاً هوادار «تغییرات توافق شده» هستند تا توسل به شیوه های انقلابی و «در صحنه» از این رو ممکن است میان ظرفیت سیاسی مردم در مصر و ظرفیت رهبران سیاسی این کشور فاصله ای وجود داشته باشد. این فاصله را می توانیم از جمله در مقایسه بین بیانیه 6 ماده ای دیروز اخوان المسلمین که در آن نامی از برکناری حسنی مبارک نیامده و این خواسته را در مسیری پارلمانی قرار داده بود و تظاهرات عظیم چند میلیونی روزهای سه شنبه و چهارشنبه گذشته مردم که برکناری فوری حسنی مبارک در رأس خواسته هایشان بود مشاهده کنیم. از سوی دیگر جریان اصلی رهبری تظاهرات در مصر- براساس قرائن- احساس می کند که باید میان تحمل مردم و خواسته هایی که مطرح می گردد توازنی برقرار شود و به این جهت خواسته های خود را در مسیری پلکانی قرار داده بنابراین می توان گفت آنچه اخوان در بیانیه رسمی آورده به منزله «کف خواسته های» مردم مصر می باشد.
7- تظاهرات مردم مصر عمیقاً دینی است و به هیچ وجه- به دلایل فراوان- نمی توان آن را از دین جدا کرد. این قیام ماهیت اقتصادی ندارد- اگر چه مردم مصر مشکلات اقتصادی فراوانی دارند- اگر ماهیت اقتصادی داشت باید حاشیه نشین ها، بیکاران و گروه های کارگری و... محور آن باشند و حال آنکه اولین تظاهرات بزرگ از مکان نمازجمعه برگزار شده و سپس «الله اکبر» به عنوان آرمانی ترین شعار توسط همه تکرار گردیده است. این انقلاب صرفاً ضد استبدادی نیست بلکه فراتر از آن باید به آن «انقلاب هویت» گفت چرا که رژیم مصر با مشارکت آمریکا، رژیم صهیونیستی و اروپا طی 40 سال گذشته- از زمان به قدرت رسیدن سادات در سال 1350- تلاش کرده اند تا مصری ها را از هویت فرهنگی و دینی جدا کرده و در یک کلمه «عزت» آنان را پایکوب کرده اند و این خروش همگانی برای بازیابی عزت خود است و صد البته ضد استبدادی هم هست. در این تظاهرات نیروهای مذهبی در پیشانی جمعیت قرار دارند اما طی روزهای گذشته هم رژیم مبارک، هم اروپا و هم آمریکا روی «مشکلات اقتصادی» مردم تمرکز کرده و یا «انتخابات آزاد» را مهمترین خواسته معترضین خوانده اند و حال آنکه اگر اینها واقعیت داشت باید وعده های گشاده دستانه مبارک حداقل در عده ای اثر می کرد.
8- بدون هیچ تردیدی تظاهرات مردم مصر و به تعبیر درست تر «انقلاب مصر» بیش از هر شخصیتی، تحت تأثیر حضرت امام خمینی و خلف صالح او حضرت آیت الله العظمی خامنه ای- دامت برکاته- است. مردم مصر به پیروی از اهل بیت شهره اند. از نظر مذهبی، مصری ها نزدیکترین نسبت را به شیعه داشته و از نظر سیاسی نزدیک ترین مردم به انقلاب اسلامی هستند. مروری بر مواضع شخصیت های مختلف مصری که در تظاهرات 8 روز گذشته نقش داشته اند نشان می دهد که همه آنان از انقلاب ایران به نیکی یاد می کنند. اما البته این نسبت در تظاهرات عظیم مردمی کمتر بیان شده کما اینکه تمایلات داخلی آنان نیز بسیار کمتر بیان شده است. مثلاً همه می دانند که اخوان المسلمین در پی تأسیس نظامی دینی در مصر است اما این هدف کلیدی کمتر مطرح شده و طبیعی هم هست که جنبش وقتی شروع می شود از یک لبه نرم شروع می شود و به تدریج به خواسته های حداکثری منتقل می گردد. نیاز به ذکر سند نیست چه کسی است که نداند طی 30 سال گذشته، سلسله جنبان همه جنبش های اسلامی و انقلابی، «ایران امام خمینی» بوده است.
9- آنچه تاکنون از «رهبری تظاهرات مردمی»- کمیته مشترکی که وجود دارد- مشاهده شده، «هوشمندی» آنان بوده است. این «رهبری مشترک» قطعا برای آنکه کار را به سامان برساند، تاکتیک هایی را برمی گزیند، الان مهمترین موضوع این جنبش «حفظ وحدت» حول محور برکناری رژیم حسنی مبارک است. بر همین اساس دیده می شود که صهیونیست های اروپایی و آمریکایی ها با حاشیه پردازی پیرامون شخصیت هایی نظیر محمد البرادعی در صدد بهم ریختن صف واحدی است که رژیم غرب گرا را نشانه رفته است. لذا ما شاهدیم که یک روز نتانیاهو می گوید: «البرادعی عامل ایران است». فردا یک شخصیت اروپایی می گوید: «البرادعی جایگزین مبارک می شود» و روز دیگر یک آمریکایی می گوید: «اخوان المسلمین با البرادعی به تفاهم رسیده است» در این میدان انگیزه اصلی متفرق کردن احزاب و گروه هایی است که به «کمیته مشترک» رسیده اند و این کمیته عملا کار را از دست ارتش، نیروهای امنیتی و در یک کلمه رژیم مبارک و غرب خارج کرده است.
10- رژیم مبارک در این میان دچار نوعی انفعال است و گسترش روز به روز دامنه تظاهرات کار را از دست آنان خارج کرده است لذا یک روز ارتش را به مقابله می فرستند فردا می گویند پلیس باید کنترل کند روز دیگر دوباره به سراغ ارتش می روند بنابراین به نظر نمی آید که غرب در نهایت بتواند بر این اوضاع سوار شود. خوشبختانه امروزه به دلیل گسترش وسایل ارتباطی، غرب نمی تواند اوضاع را به کنترل درآورد.
سعدالله زارعی