آیا مصر در دست مبارک می ماند؟

 بسمه تعالی

«دولت مصر حق دارد با تحت الشعاع قراردادن نتایج انتخابات از پیروزی اسلام گرایان جلوگیری کند.»، «یک انتخابات آزاد و قانونی یک دولت اسلام گرا را در قاهره روی کار می آورد.» این دو گزاره دقیق از انتخابات پارلمانی مصر است. گزاره اول یک روز قبل از برگزاری دور اول انتخابات در سرمقاله روزنامه دولتی «الاهرام» مصر درج گردید و گزاره دوم توسط «فتحی سرور» رئیس پارلمان مصر سه روز قبل از برگزاری دور اول انتخابات اخیر بیان شد. این دو گزاره به تنهایی نشان می دهند که دولت حسنی مبارک به قیمت رسوایی آشکار رژیم مصر از برگزاری واقعی انتخابات جلوگیری کرده است.
دور اول و دوم انتخابات پارلمان مصر در روزهای یکشنبه 7 و 14 آذرماه برگزار شد. در این میان به غیر از حزب حاکم- یعنی حزب ملی دمکراتیک- هیجده حزب دیگر که مهمترین آنها چهار حزب اخوان المسلمین، ناصری، الوفد و التجمع بودند در دور اول انتخابات شرکت کردند این در حالی بود که رژیم مبارک حداقل دوهزار عضو فعال این گروهها که شامل یکهزار و چهارصد عضو اخوان المسلمین بود را دو ماه قبل از روز رأی گیری بازداشت و از انجام تبلیغات انتخاباتی این جریان جلوگیری کرد. این احزاب در دور دوم، انتخابات را تحریم کردند و حزب حاکم به تنهایی با خود رقابت کرد! در مورد این انتخابات گفتنی هایی وجود دارد:
1- انتخابات مجلس در مصر به خودی خود اهمیت ندارد چرا که رئیس جمهور بعنوان رئیس قوه مجریه مستقیماً اداره کشور را در اختیار دارد و نقش مجلس بسیار محدود است. اما در عین حال حضور گروهها در مجلس از یک سو به معنای قانونی شمردن آنان تلقی می شود و از سوی دیگر وضعیت احزاب در مجلس- تحت شرایطی- می تواند در انتخابات ریاست جمهوری تأثیرگذار باشد به همین دلیل گروههایی نظیر اخوان المسلمین در دوره حکومت مطلقه حسنی مبارک ترجیح داده اند که فقط بخشی از کرسی های پارلمان را در اختیار بگیرند تا از یک سو از حساسیت حکومت نسبت به خود بکاهند و از سوی دیگر راهی به آینده بگشایند.
2- رژیم مصر در سال هشتاد و چهار شمسی قانون انتخابات را تغییر داد. پیش از این مجلس ملی- مجلس الشعبی- از میان چند کاندیدای ریاست جمهوری یک نفر را برمی گزید و سپس به رفراندوم می گذاشت تا مردم با رأی بله یا خیر نظر خود را در مورد کاندیدای معرفی شده بیان کنند. با تغییر قانون انتخابات، مردم مستقیماً در مورد کاندیداهای ریاست جمهوری رأی می دهند. در سال هشتاد و چهار که قانون انتخابات تغییر کرد، عده ای آن را پایان دوره حکومت خاندان مبارک بر مصر ارزیابی کردند ولی عملکرد این رژیم در انتخابات اخیر مجلس این گمانه زنی را باطل کرد و نشان داد حتی کورسویی از برگزاری انتخابات آزاد و مردمی ریاست جمهوری در سال آینده وجود ندارد. این در عین حال عمق بی ریشگی رژیم مصر را هم نشان داد.
3- انتخابات هفتم و چهاردهم آذرماه بدون هرگونه نظارتی انجام شد در انتخابات گذشته هیأت قوه قضائیه که ترکیبی از قضات منصوب مبارک و قضات منتخب مجلس ملی بود بر انتخابات نظارت نیم بندی داشت. این نظارت با تغییر قانون به «کمیسیون عالی انتخابات» که توسط قوه مجریه تعیین می شود، واگذار گردید که به معنای لغو نظارت است. کمیته عالی انتخابات هرگونه استفاده از شعارهای اسلامی در انتخابات را ممنوع کرد و این در حالی بود که اخوان در مصر با شعار «اسلام راه حل است» شناخته می شود. رژیم مبارک در بسیاری از استانها، کاندیداهای نمایندگی مجلس اخوان را به زندان انداخت و برگزاری انتخابات در استان های اسکندریه، السویس و اسماعیلیه را لغو کرد. نیروهای امنیتی در روز رأی گیری دور اول صدوهشتاد و شش عضو اخوان را بازداشت کردند. در استانهای پورسعید، دمیاط، الشرقیه، البحیره و الا قهلیه و شهرهای سمنود و کفرالزیات و منطقه قنا در جنوب مصر میان مردم معترض به روند انتخابات و پلیس درگیری روی داد که به کشته شدن حداقل 4 نفر و زخمی شدن بیش از پنجاه نفر منجر شد. در نهایت رژیم مصر پس از پایان شمارش آراء در دور اول اعلام کرد که هیچکدام از کاندیداهای وابسته به اخوان المسلمین به مجلس راه نیافته اند!
4- انتخابات دور اول براساس اعلام رسمی دولت با شرکت تنها بیست و پنج درصد- از چهل میلیون- واجدان شرایط رأی برگزار شده است و حال آنکه حتی حامیان غربی رژیم مبارک عدد واقعی شرکت کنندگان را حداکثر ده درصد برشمرده اند. روزنامه انگلیسی «فایننشال تایمز» پس از اعلام رسمی نتایج انتخابات نوشت: «این یک تئاتر کمدی بود. دولت مصر دیگر نه می تواند مردم خود را بفریبد نه متحدان بین المللی خود را. نتایج اعلام شده رسمی بیان کننده واقعیت نیست چرا که شرکت واقعی مردم کمتر از ده درصد بوده است.» با این وصف می توان گفت اگرچه رژیم مبارک درصدد بود از طریق برگزاری انتخاباتی کنترل شده، موقعیت خود را تحکیم بخشد، روند انتخابات چالش فراروی این رژیم را بسیار گسترش داد به گونه ای که احزاب مسالمت جویی نظیر اخوان، ناصری و الغد را به سمت خیابانها کشانده است در واقع رژیم مبارک اینک اقدامات اعتراضی و حتی انقلابی را به تنها راه استیفای حقوق مردم تبدیل کرده است.
5- اخوان المسلمین در این انتخابات حداکثر حسن نیت خود را نشان داد. تا جایی که این جریان بسیار ریشه دار مصر از سوی رقبای خود به مماشات با رژیم نامشروع مبارک متهم گردید. در این انتخابات، اخوان المسلمین- به دلیل غیر قانونی قلمداد شدن از سوی رژیم- تنها می توانست کاندیداهایی را بصورت منفرد و مستقل معرفی کند. این جریان یکصد و سی کاندیدا را معرفی کرد و تنها به سی درصد کرسی ها نظر دوخته بود و حال آنکه در یک انتخابات آزاد قادر است بیش از هشتاد درصد کرسی ها را بدست آورد. جریان اخوان که اینک در بیش از هفده کشور اسلامی فعال بوده و در سه کشور -ترکیه، فلسطین و سودان- دولت سازی کرده است، بر مبنای مبارزه پارلمانتاریستی و مسالمت آمیز حرکت می کند و شعار خود را آشکارا تشکیل حکومت اسلامی قرار داده است. روند کنونی مصر اعضای این جریان پرقدرت را به سوی تجدیدنظر در روش های مسالمت آمیز سوق می دهد این نکته ای است که از نگاه ناظران مخفی نمانده است. وقتی محمد بدیع رهبر اخوان المسلمین شرکت در دور دوم انتخابات را تحریم کرد مورد استقبال شدید رهبران احزاب دیگر قرار گرفت و «بدیع» گفت راهی جز تجدیدنظر در روش ها باقی نمانده است.
6- آمریکایی ها در این انتخابات از روش نفاق آمیز پیروی کردند آنان از یک سو اعلام کردند که از نحوه برگزاری انتخابات «متأثر» و «نگران» هستند و از سوی دیگر نتایج را پذیرفتند. فیلیپ کرولی سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در روزی که رسماً نتایج دور اول انتخابات مصر اعلام شد به خبرنگاران گفت «اعمال محدودیت ها در روز رأی گیری، آمریکا را متأثر و نگران کرده است» در واقع این سطح از انتقاد به معنای پذیرش نتایج تلقی شد تا جایی که «فایننشال تایمز» نوشت: «زمانی که آمریکا درباره این انتخابات ابراز ناامیدی کرد، در حقیقت تعبیر بسیار سطحی برای این امر به کار برد» بعضی از تحلیلگران سیاسی با اشاره به اجازه مصر به حضور اخوان در انتخابات پنج سال پیش نوشتند در آن شرایط سیاست دولت آمریکا این بود که رژیم های هم پیمان عرب خود را به پذیرش سطحی از دمکراسی- برای ابقاء این رژیم ها- وادار کند از این رو فضای انتخابات در مصر و فلسطین تا حدی باز شد که به ورود 88 عضو اخوان به پارلمان مصر و کسب هفتاد و پنج درصد کرسی های پارلمان فلسطین توسط حماس انجامید، آمریکا این بار نمی خواست شاهد به قدرت رسیدن اسلام گراها از طریق انتخابات باشد.
7- رژیم مبارک در مصر دو رقیب بالقوه دارد که یکی اخوان المسلمین بانفوذ گسترده در میان توده های مردم و دیگری «جبهه ملی تغییر» به رهبری محمد البرادعی با نفوذ قابل توجه در میان سطحی از نخبگان.
این انتخابات نشان داد که سیستم سیاسی مصر در برابر مخالفانش ناتوان است و دیری نخواهد پائید که در موج مخالفت های سیاسی غرق شود. از منظر سیاسی جریان دیرپای اخوان مترصد فرصت است تا از طریق معرفی کاندیدای خود و یا ائتلاف با کاندیدایی که می تواند «حلقه وصل به آینده» تلقی شود قدرت را بدست بگیرد. اما انتقال قدرت در رژیمی که پیوندهای مستحکمی با خارج از مرزهای خود دارد و علیرغم فقدان مقبولیت داخلی می تواند با دست باز مخالفانش را سرکوب کند، پیچیدگی خاص خود را دارد. رژیم مبارک در این ماجرا هوشمندانه عمل نکرد چرا که می توانست حضور یک فراکسیون کوچک از مخالفان را در پارلمانی که خیلی هم اقتدار ندارد، تحمل کند و آنان را شریک سرنوشت رژیم گرداند. کنار زدن جنبش اخوان، جبهه ملی تغییر، حزب الوفد، حزب الغد و... رژیم مبارک را در وسط میدانی بی شریک قرار داد این درحالی است که تکیه بر کمک خارجی تا حدی می تواند یک رژیم را حفظ کند و حد آن برای مبارک تا آنجاست که دولت آمریکا بگوید بقای این دولت بر هرج و مرج ترجیح دارد.
8- این انتخابات با همه آنکه تحت کنترل شدید رژیم مبارک برگزار گردید، برای مبارک بسیار تلخ بود.
روزنامه «الدستور» مصر تیتر خود را اینگونه انتخاب کرد: «مصر زیر آتش انتخابات است» و «سخت ترین نبرد انتخاباتی از اوایل دهه هشتاد میلادی» این روزنامه با نگاه به برخوردهای امنیتی شدید رژیم مصر، آن را «نبرد تسویه» خواند. روزنامه الجمهوریه وابسته به مبارک نوشت: «دولت از سوی جنبش اخوان، جنبش قبطی ها- مسحیان و دولت آمریکا تحت فشار است و در مقابل هرج و مرج مقاومت می کند» همطراز خواندن اخوان با قبطی ها که کمتر از 7 درصد جمعیت مصر را شامل می شوند و یا مشابه خواندن اخوان با آمریکا برای آن بود که رژیم راهی برای فرار در مقابل هواداران مصمم اخوان پیدا کند و حال آنکه خود دولت مصر برای آنکه غرب را به نتیجه بخش بودن روش برخورد با اخوان دلگرم کند با صراحت می گفت اگر کوتاه بیائیم دولتی اسلامی گرا در قاهره مستقر می شود. روزنامه الاهرام نیز روز قبل از دور اول انتخابات در تیتر اصلی خود نوشت: «خطرناک ترین انتخابات در مصر» این روزنامه اضافه کرد مصر باید بین ثبات و هرج و مرج یکی را برگزیند.الاهرام آشکارا نفی انتخابات را مطلوب می دانست و لذا سردبیر آن در سرمقاله این روزنامه نوشت: «هیتلر هم از طریق انتخابات به قدرت رسید.» این مواضع بخوبی نشان می دهد مصر قافیه را باخته است و توسل به دیکتاتوری را تنها راه بقاء خود می داند و حال آنکه همه می دانند دوره دیکتاتوری به پایان رسیده است.
سعدالله زارعی